Guatr | gebelik dogum hamilelik yumurtlama gunu
Hamilelige has hormonal degisiklikler, plasenta etkisi ve gebelikteki gereksinimlerin farkl olmas dolaysyla tiroid bezi ile ilgili fonksiyonlarda farkllk olabilmektedir. Bu yuzden tiroit ile ilgili hastalklara yatknlg olan kisilerde veya onceden tiroid ile ilgili hastalg bulunanlarda, gerek hamilelikten evvel, gerekse hamile iken tiroide yonelik olarak daha fazla ozen gosterilmelidir. Ancak burada onemli olan husus; tiroit hastalklar, kontrol altnda olduklar surece ne gebe kalmaya, ne de gebeligin normal sekilde seyretmesine engel durumlar degildir. Gebelikte tiroidle ilgili onemli degisiklikler olmaktadr. Bunun sonucu normal gebelik srasnda tiroid fonksiyonlar ve yaps degisebilir. Bu nedenle, ozellikle daha once tiroid ile ilgili bir hastalg olan gebelerde hastalk aktif hale gelebilir veya sekil degistirebilir. Gebelik sonras donem de normalden farkl bir fizyolojik durumdur ve tiroid ile ilgili hastalklar bu donemde de ortaya ckabilir veya mevcut hastalklar alevlenebilir. Tiroit hastalklar aslnda iki sekilde karsmza ckar: Tiroidin boyutu ile ilgili bozulmalar, Tiroidin hormonal fonksiyonu ile ilgili bozulmalar Gebelik ile birlikte her turlu tiroid hastalg gorulebilir. Ozellikle fizyolojik olarak gebelik suresince tiroid fonksiyonlarnda degisiklik olabilecegi icin, hormonal degisiklik oldugu zaman bunun ayrmn yapmak ve gereginde tedavi baslamak onemlidir. Ayrca yine fizyolojik olarak, gebelik suresince tiroid boyutlarnda da buyume olur, bunu guatr ile karstrmamak gereklidir. Otiroid diffuz guatr Tiroid bezinin tamamnn, yaygn sekilde buyumesidir. Esas neden iyot eksikligidir. Tiroid hormonlar normal snrlardadr. Cogu zaman ilac vermeden izlenebilir. Gebelik srasnda tespit edilirse tiroid fonksiyonu degerlendirilir. Ultrasonla bezin boyutu ve nodul varlg arastrlr. Tiroid hormonlar normalse ilac kullanmaya gerek yoktur. Ancak tiroid bezi az calsyorsa, yani hipotiroidi varsa, Levotiroksin tedavisi gereklidir. Gebelikte iyot almn artrmak genellikle gerekli olur. Bunun icin iyotlu tuz alm artrlabilir veya 125-150 mgr/gun iyot iceren preperatlar ile gunde 1 veya 2 tablet alarak iyot ihtiyac karslanabilir. Noduler guatr Tiroidde nodul tespit edildigi zaman oncelikle tiroid fonksiyonlar degerlendirilir. 24. haftadan sonra yaplan cerrahi mudahalelerde erken dogum riski vardr ve 24 haftadan sonraki gebeliklerde tiroidde nodul tespit edildigi zaman, tiroid fonksiyonlar normal snrlarda, yani otiroid noduler guatr mevcut ise ultrason haric her turlu tetkik dogum sonrasna braklmaldr. Herhangi bir dogum haftasnda tespit edilmis 2 cm.den (baz klinikler 1.5 cm. olarak kabul eder) kucuk solid nodullerde ultrason haric her turlu tetkik dogum sonrasna braklmaldr. 20. haftadan once saptanan buyuk nodullerde ise tiroid ince igne aspirasyon biopsisi (TIAB) yaplmal, malign yani kotu huylu ise cerrahi, benign yani iyi huylu ise takip edilmelidir. Ihtiyac oldugu zaman cerrahi icin en uygun zaman ikinci trimestredir. Birinci trimestrede dusuk, ucuncu trimestrede erken dogum riski vardr. Tiroid Fonksiyon Bozukluklar: Tiroid hormonlar vucudun motor hormonlarndandr ve azlg da, fazlalg da tepeden trnaga butun sistemleri olumsuz etkileyebilir. Tiroid bezinin yavas calsmasna hipotiroidizm, hzl calsmasna hipertiroidizm (tirotoksikoz) denir. Gebelik oncesinde, srasnda veya sonrasnda tespit edilirse mutlaka nedeni arastrlmal ve hzla tedavi edilmelidir. Hipotiroidizm Hipotiroidizm tiroid bezinin yavas calsmasdr. Gebelik oncesi donemde saptanms hipotiroidi ile gebelik srasnda saptanms hipotiroidilerde sorunlar farkldr. Gebelik oncesi donemde onemli bir infertilite ve amenore (adet gorememe) nedenidir. Bu sikayetlere sahip, gebelik isteyen kadnlarda mutlaka hipotiroidi arastrlmaldr. Ancak tekrar vurgulanmaldr ki Levotiroksin (Levotiron-Tefor-Euthyrox) tedavisiyle sorunlar tamamiyle cozulebilir, yani sorunlar gecici kabul edilmelidir. Bilinen hipotiroidi varlgnda kisinin hormonal dengesi normale geldikten yani otiroid olduktan sonra gebe kalmas onerilir. Hipotiroidi tans ilk kez gebelikte konulabilir veya Levotiroksin kullanan hipotiroidili anne fetusa zarar verir endisesiyle ilacn kesebilir. Boyle olunca hastalk alevlenir. Bu cok yanls bir davranstr, cunku hipotiroidisi bulunan gebenin hormon ihtiyac hamile kaldktan hemen sonra % 25-50 artar. Ozellikle ilk trimestrede tedavisiz kalan hipotiroidi, fetus gelisimine cok zararldr. Cunku fetus kendi hormonunu uretmeye gebeligin 10-12. haftalarndan itibaren baslar ve bunu da cok etkin kullanamaz. Bebegin sinir yapsnn ve zekasnn gelisiminde tiroid hormonlar cok onemlidir. Bu nedenle hipotiroidi mutlaka tedavi edilmelidir. Gebelik srasnda gorulme sklg % 2dir. Hipotiroidi, Serbest T4 ve/veya Serbet T3un dusuk oldugu asikar hipotiroidi veya Serbest T4 ve Serbest T3un normal snrlarda oldugu ve yalnz TSHnn yuksek bulundugu subklinik hipotiroidi seklinde karsmza ckabilir. Tiroid otoantikorlar (Anti-TG, Anti-TPO) yuksek olabilir. Tan amacl ultrason yaplr ve tiroidin diffuz buyumesi, bazen de atrofiye ugrayp kuculmesi tespit edilebilir. Tan ve takip icin TSH kadar ST4 duzeyi de onemlidir. Kontrol altna alnmazsa, yani etkin tedavi edilmezse annede (maternal) ve bebekte (fetal) komplikasyonlara yol acabilir.
Maternal Etkileri Gebelik nedenli hipertansiyon
Plesantann Ayrlmas (Plasenta abruptio)
Dogum sonras kanamas (Postpartum hemoraji)
Olu dogum
Dusuk
Anemi Fetal Etkileri Mental ve motor gerilik (Zeka ve kas-iskelet sisteminde gerilik)
Dusuk dogum agrlg
Vucut gelisiminde gerilik (Somatik gerilik)
Dogumsal bozukluklar (Konjenital malformasyon)
Doguma yakn bebegin kayb (Perinatal mortalite) Gebede hipotiroidi saptandgnda aktif olarak ve suratle tedavi edilmelidir. Tedaviyle bu yukarda saylan komplikasyonlar gelismez, yani tedaviye iyi cevap verir. Kisinin gebelik oncesinde hipotiroidisi var ve tedavi alyorsa, gebelik tespit edilir edilmez Levotiroksin dozu % 25-30 orannda artrlmaldr. Yeni tespit edilen hipotiroidi varlgnda bir kontrendikasyon yoksa Levotiroksin hemen baslanmaldr. Gebelik suresince yakn takip gerekir. Tedaviye basladktan 1 ay sonra TSH ve ST4 olcumu ve 1-1.5 aylk kontroller gerekir. Ideal TSH duzeyi 1-2.5 uIU/ml arasnda olmal, serbest T4 degerinin de 14 pmol/mlnin altna dusurulmemesine calslmaldr. Hipertiroidizm Hipertiroidizm tiroid bezinin fazla calsmasdr. Tirotoksikoz ile es anlaml olarak kullanlabilir. Tirotoksikoz gerek gebelik oncesi donemde, gerek gebelik srasnda, gerekse gebelik sonrasnda sorun olarak karsmza gelebilir. Cesitli nedenlerle hipertiroidi gelisebilir. En sk nedenler; gebelikte gorulen gecici tirotoksikoz, asr bulant ve kusmayla seyreden hiperemezis gravidarum ve bir otoimmun tiroid hastalg olan Graves hastalgdr.
Infertilite ve amenore nedenidir. Hipertiroidi oykusu olanlarn gebe kalmadan otiroid hale gelmesi gereklidir. Kontrol altna alnmazsa annede (maternal) ve fetusta (fetal) komplikasyonlara yol acabilir. Maternal Etkileri Erken dogum
Plesantann Ayrlmas (Plasenta abruptio)
Gebelik nedenli hipertansiyon
Dusuk
Kalp yetmezligi Fetal Etkileri Gelisme geriligi
Prematurite
Olu dogum
Yenidogan donemine ait rahatszlklar
Fetal ve yenidogan hipertiroidisi
Yenidogan olumu Gebelikte yukselen B-hCG hormonu, TSH hormonu ile yap olarak benzerlik gosterir. Bu nedenle ozellikle gebeligin ilk uc aynda tiroidi etkileyerek gecici hipertiroidiye neden olabilir. Boyle bir durumun varlgnda tedaviye gerek yoktur, ilk trimestre sonunda kendiliginden duzelir. Hiperemezis gravidarum gelisen daha ciddi olgularda bulant ve kusma cok fazla olur. Gebelerde kilo kayb olabilir. Idrarda ketonuri gorulebilir. Sodyum, potasyum gibi elektrolitlerde dengesizlik olabilir. Tiroid otoantikorlar normal snrlardadr. Hipertiroidi semptomlar daha hafiftir. Goz bulgular ve guatr yoktur. Ellerde hafif titreme ve tasikardi gorulebilir. Ozellikle cogul gebeliklerde daha sktr. Genellikle 16-20. haftalarda sona erer. Tedavide hafif olgularda bulant ve kusmann kesilmesi yeterlidir. Ciddi olgularda hastaneye yats gerekebilir. Sv tedavisi uygulanabilir. Dusuk dozda antitiroid tedavi (Propycil) kullanmndan fayda gorebilir. Tedavi ihtiyac genellikle 22 haftann ustune ckmaz. Graves hastalgnda gebelik mevcut hastalg alevlendirebilir veya ilk kez gebelikte ortaya ckabilir. Baz semptomlar gebelik semptomlaryla karsr, bu nedenle ilk anda akla gelmeyebilir. Normal gebelikte de gorulebilen semptomlar; Yorgunluk
Carpnt
Scak intolerans
Uykusuzluk
Nemli deri
Nefes darlg
Hamilelige has hormonal degisiklikler, plasenta etkisi ve gebelikteki gereksinimlerin farkl olmas dolaysyla tiroid bezi ile ilgili fonksiyonlarda farkllk olabilmektedir. Bu yuzden tiroit ile ilgili hastalklara yatknlg olan kisilerde veya onceden tiroid ile ilgili hastalg bulunanlarda, gerek hamilelikten evvel, gerekse hamile iken tiroide yonelik olarak daha fazla ozen gosterilmelidir. Ancak burada onemli olan husus; tiroit hastalklar, kontrol altnda olduklar surece ne gebe kalmaya, ne de gebeligin normal sekilde seyretmesine engel durumlar degildir. Gebelikte tiroidle ilgili onemli degisiklikler olmaktadr. Bunun sonucu normal gebelik srasnda tiroid fonksiyonlar ve yaps degisebilir. Bu nedenle, ozellikle daha once tiroid ile ilgili bir hastalg olan gebelerde hastalk aktif hale gelebilir veya sekil degistirebilir. Gebelik sonras donem de normalden farkl bir fizyolojik durumdur ve tiroid ile ilgili hastalklar bu donemde de ortaya ckabilir veya mevcut hastalklar alevlenebilir. Tiroit hastalklar aslnda iki sekilde karsmza ckar: Tiroidin boyutu ile ilgili bozulmalar, Tiroidin hormonal fonksiyonu ile ilgili bozulmalar Gebelik ile birlikte her turlu tiroid hastalg gorulebilir. Ozellikle fizyolojik olarak gebelik suresince tiroid fonksiyonlarnda degisiklik olabilecegi icin, hormonal degisiklik oldugu zaman bunun ayrmn yapmak ve gereginde tedavi baslamak onemlidir. Ayrca yine fizyolojik olarak, gebelik suresince tiroid boyutlarnda da buyume olur, bunu guatr ile karstrmamak gereklidir. Otiroid diffuz guatr Tiroid bezinin tamamnn, yaygn sekilde buyumesidir. Esas neden iyot eksikligidir. Tiroid hormonlar normal snrlardadr. Cogu zaman ilac vermeden izlenebilir. Gebelik srasnda tespit edilirse tiroid fonksiyonu degerlendirilir. Ultrasonla bezin boyutu ve nodul varlg arastrlr. Tiroid hormonlar normalse ilac kullanmaya gerek yoktur. Ancak tiroid bezi az calsyorsa, yani hipotiroidi varsa, Levotiroksin tedavisi gereklidir. Gebelikte iyot almn artrmak genellikle gerekli olur. Bunun icin iyotlu tuz alm artrlabilir veya 125-150 mgr/gun iyot iceren preperatlar ile gunde 1 veya 2 tablet alarak iyot ihtiyac karslanabilir. Noduler guatr Tiroidde nodul tespit edildigi zaman oncelikle tiroid fonksiyonlar degerlendirilir. 24. haftadan sonra yaplan cerrahi mudahalelerde erken dogum riski vardr ve 24 haftadan sonraki gebeliklerde tiroidde nodul tespit edildigi zaman, tiroid fonksiyonlar normal snrlarda, yani otiroid noduler guatr mevcut ise ultrason haric her turlu tetkik dogum sonrasna braklmaldr. Herhangi bir dogum haftasnda tespit edilmis 2 cm.den (baz klinikler 1.5 cm. olarak kabul eder) kucuk solid nodullerde ultrason haric her turlu tetkik dogum sonrasna braklmaldr. 20. haftadan once saptanan buyuk nodullerde ise tiroid ince igne aspirasyon biopsisi (TIAB) yaplmal, malign yani kotu huylu ise cerrahi, benign yani iyi huylu ise takip edilmelidir. Ihtiyac oldugu zaman cerrahi icin en uygun zaman ikinci trimestredir. Birinci trimestrede dusuk, ucuncu trimestrede erken dogum riski vardr. Tiroid Fonksiyon Bozukluklar: Tiroid hormonlar vucudun motor hormonlarndandr ve azlg da, fazlalg da tepeden trnaga butun sistemleri olumsuz etkileyebilir. Tiroid bezinin yavas calsmasna hipotiroidizm, hzl calsmasna hipertiroidizm (tirotoksikoz) denir. Gebelik oncesinde, srasnda veya sonrasnda tespit edilirse mutlaka nedeni arastrlmal ve hzla tedavi edilmelidir. Hipotiroidizm Hipotiroidizm tiroid bezinin yavas calsmasdr. Gebelik oncesi donemde saptanms hipotiroidi ile gebelik srasnda saptanms hipotiroidilerde sorunlar farkldr. Gebelik oncesi donemde onemli bir infertilite ve amenore (adet gorememe) nedenidir. Bu sikayetlere sahip, gebelik isteyen kadnlarda mutlaka hipotiroidi arastrlmaldr. Ancak tekrar vurgulanmaldr ki Levotiroksin (Levotiron-Tefor-Euthyrox) tedavisiyle sorunlar tamamiyle cozulebilir, yani sorunlar gecici kabul edilmelidir. Bilinen hipotiroidi varlgnda kisinin hormonal dengesi normale geldikten yani otiroid olduktan sonra gebe kalmas onerilir. Hipotiroidi tans ilk kez gebelikte konulabilir veya Levotiroksin kullanan hipotiroidili anne fetusa zarar verir endisesiyle ilacn kesebilir. Boyle olunca hastalk alevlenir. Bu cok yanls bir davranstr, cunku hipotiroidisi bulunan gebenin hormon ihtiyac hamile kaldktan hemen sonra % 25-50 artar. Ozellikle ilk trimestrede tedavisiz kalan hipotiroidi, fetus gelisimine cok zararldr. Cunku fetus kendi hormonunu uretmeye gebeligin 10-12. haftalarndan itibaren baslar ve bunu da cok etkin kullanamaz. Bebegin sinir yapsnn ve zekasnn gelisiminde tiroid hormonlar cok onemlidir. Bu nedenle hipotiroidi mutlaka tedavi edilmelidir. Gebelik srasnda gorulme sklg % 2dir. Hipotiroidi, Serbest T4 ve/veya Serbet T3un dusuk oldugu asikar hipotiroidi veya Serbest T4 ve Serbest T3un normal snrlarda oldugu ve yalnz TSHnn yuksek bulundugu subklinik hipotiroidi seklinde karsmza ckabilir. Tiroid otoantikorlar (Anti-TG, Anti-TPO) yuksek olabilir. Tan amacl ultrason yaplr ve tiroidin diffuz buyumesi, bazen de atrofiye ugrayp kuculmesi tespit edilebilir. Tan ve takip icin TSH kadar ST4 duzeyi de onemlidir. Kontrol altna alnmazsa, yani etkin tedavi edilmezse annede (maternal) ve bebekte (fetal) komplikasyonlara yol acabilir.
Maternal Etkileri Gebelik nedenli hipertansiyon
Plesantann Ayrlmas (Plasenta abruptio)
Dogum sonras kanamas (Postpartum hemoraji)
Olu dogum
Dusuk
Anemi Fetal Etkileri Mental ve motor gerilik (Zeka ve kas-iskelet sisteminde gerilik)
Dusuk dogum agrlg
Vucut gelisiminde gerilik (Somatik gerilik)
Dogumsal bozukluklar (Konjenital malformasyon)
Doguma yakn bebegin kayb (Perinatal mortalite) Gebede hipotiroidi saptandgnda aktif olarak ve suratle tedavi edilmelidir. Tedaviyle bu yukarda saylan komplikasyonlar gelismez, yani tedaviye iyi cevap verir. Kisinin gebelik oncesinde hipotiroidisi var ve tedavi alyorsa, gebelik tespit edilir edilmez Levotiroksin dozu % 25-30 orannda artrlmaldr. Yeni tespit edilen hipotiroidi varlgnda bir kontrendikasyon yoksa Levotiroksin hemen baslanmaldr. Gebelik suresince yakn takip gerekir. Tedaviye basladktan 1 ay sonra TSH ve ST4 olcumu ve 1-1.5 aylk kontroller gerekir. Ideal TSH duzeyi 1-2.5 uIU/ml arasnda olmal, serbest T4 degerinin de 14 pmol/mlnin altna dusurulmemesine calslmaldr. Hipertiroidizm Hipertiroidizm tiroid bezinin fazla calsmasdr. Tirotoksikoz ile es anlaml olarak kullanlabilir. Tirotoksikoz gerek gebelik oncesi donemde, gerek gebelik srasnda, gerekse gebelik sonrasnda sorun olarak karsmza gelebilir. Cesitli nedenlerle hipertiroidi gelisebilir. En sk nedenler; gebelikte gorulen gecici tirotoksikoz, asr bulant ve kusmayla seyreden hiperemezis gravidarum ve bir otoimmun tiroid hastalg olan Graves hastalgdr.
Infertilite ve amenore nedenidir. Hipertiroidi oykusu olanlarn gebe kalmadan otiroid hale gelmesi gereklidir. Kontrol altna alnmazsa annede (maternal) ve fetusta (fetal) komplikasyonlara yol acabilir. Maternal Etkileri Erken dogum
Plesantann Ayrlmas (Plasenta abruptio)
Gebelik nedenli hipertansiyon
Dusuk
Kalp yetmezligi Fetal Etkileri Gelisme geriligi
Prematurite
Olu dogum
Yenidogan donemine ait rahatszlklar
Fetal ve yenidogan hipertiroidisi
Yenidogan olumu Gebelikte yukselen B-hCG hormonu, TSH hormonu ile yap olarak benzerlik gosterir. Bu nedenle ozellikle gebeligin ilk uc aynda tiroidi etkileyerek gecici hipertiroidiye neden olabilir. Boyle bir durumun varlgnda tedaviye gerek yoktur, ilk trimestre sonunda kendiliginden duzelir. Hiperemezis gravidarum gelisen daha ciddi olgularda bulant ve kusma cok fazla olur. Gebelerde kilo kayb olabilir. Idrarda ketonuri gorulebilir. Sodyum, potasyum gibi elektrolitlerde dengesizlik olabilir. Tiroid otoantikorlar normal snrlardadr. Hipertiroidi semptomlar daha hafiftir. Goz bulgular ve guatr yoktur. Ellerde hafif titreme ve tasikardi gorulebilir. Ozellikle cogul gebeliklerde daha sktr. Genellikle 16-20. haftalarda sona erer. Tedavide hafif olgularda bulant ve kusmann kesilmesi yeterlidir. Ciddi olgularda hastaneye yats gerekebilir. Sv tedavisi uygulanabilir. Dusuk dozda antitiroid tedavi (Propycil) kullanmndan fayda gorebilir. Tedavi ihtiyac genellikle 22 haftann ustune ckmaz. Graves hastalgnda gebelik mevcut hastalg alevlendirebilir veya ilk kez gebelikte ortaya ckabilir. Baz semptomlar gebelik semptomlaryla karsr, bu nedenle ilk anda akla gelmeyebilir. Normal gebelikte de gorulebilen semptomlar; Yorgunluk
Carpnt
Scak intolerans
Uykusuzluk
Nemli deri
Nefes darlg